Cijeneći značaj I ličnost koj ovim projektom opisujemo, ističemo važno napomenuti nekoliko rečenica I o samom značaju Skenderbega kroz prizmu istorijskog značaja za albanski narod. Đurađ Kastrioti, poznatiji kao Skenderbeg (1405–1468), jedno je od najvažnijih imena u istoriji albanskog naroda ne samo Crne Gore već i Balkana. Njegovo ime nije samo povezano s njegovim borbama protiv Osmanlijskog carstva, već i sa simbolikom albanskog identiteta, otpora i borbe za slobodu. Skenderbegova figura zauzima središnje mjesto u istoriji Albanije, a njegova borba ostala je duboko ukorenjena u kolektivnoj svijesti albanskog naroda. Skenderbeg je figura koja je oblikovala istorijski tok Albanije i Balkana u 15. vijeku. Njegova borba, iako nije dovela do oslobođenja Albanije u njegovom životu, postavila je temelje kasnijeg otpora i borbe za slobodu u regionu. Skenderbeg je više od vođe i ratnika – on je postao simbol otpora protiv potčinjenosti i dokaz da je borba za slobodu duboko ukorijenjena u svijest jednog naroda. Danas, Skenderbeg je dio albanske istorije, kulture i identiteta, ne samo kao vojni lider, već kao simbol borbe za nezavisnost. Iako je najpoznatiji po svojoj borbi protiv Osmanlijskog carstva, njegova uloga u formiranju i očuvanju albanskog identiteta daleko nadmašuje samo vojne uspjehe. Skenderbegova borba, kako u fizičkom, tako i u kulturnom i političkom smislu, postala je temelj kasnijeg formiranja albanske nacije i njenog kolektivnog identiteta.
Spomenik Skenderbega u Tuzima
Albanski slikari su Skenderbega često doživljavali kao simbol borbe za slobodu i nezavisnost, ali i kao figure koja predstavlja kontinuitet albanske tradicije i kulture u vrijeme velike ugroženosti pod osmanskom dominacijom. Kroz umjetnost, lik Skenderbega je postao izvor inspiracije, i to ne samo za slikare u Albaniji, već i među albanskim zajednicama u okolnim zemljama, uključujući Crnu Goru, Kosovo i S. Makedoniju. Slike koje prikazuju Skenderbega oslikavaju ga kao borca, vođu, herojsku figuru, ali i kao oličenje narodnog otpora protiv tuđinske okupacije. Lik Skenderbega u umjetnosti ne samo da osvjetljava njegovu istorijsku ulogu, već i čini da njegova borba za albanski identitet i slobodu ostane živahna u savremenoj kulturi. Albanski slikari su ga kroz svoje radove prikazivali kroz izrazito afirmativan vid ekspresije u umjetničkog dozivljaja, a jedan od mnogih djela donosimo u prilogu ove objave čiji je autor ovog akrila na platnu Nikolle Nikprelaj.
Albanci u Crnoj Gori Dan albanske zastave obilježavaju u znak sjećanja na 28. novembar 1912. godine, kada je potpisana Dekalaracija o nezavisnosti albanske države. Ovaj dan jedan je od najvažnijih za Albance jer su 28. novembra 1912. godine albanske vođe u Valoni proglasile nezavisnost Albanije od Osmanskog carstva, obuhvatajući četiri osmanska vilajeta: Skadarski, Kosovski, Bitoljski i Janjinski. Time je stvoren temelj moderne albanske države.
Inače ovaj dan se obilježava u Crnoj Gori, naročito u područjima gdje živi albanska zajednica, poput Ulcinja, Baranja, Rožaja i drugih gradova na primorju i u sjeveroistočnom dijelu zemlje. Iako u Crnoj Gori, kao i u drugim državama, Dan albanske zastave nije službeni praznik, albanska zajednica tradicionalno slavi ovaj dan kao važan kulturni i nacionalni simbol.
Nacionalna zastava Albanaca, Ulcinj
Tokom razvoja ulcinjskog grada, naročito u osmanskom periodu, u gradu i okruženju podignuto je na desetine česama. S obzirom na činjenicu da je teritorijalni opseg ulcinja defi nisan i okončan tokom xvii i xviii vijeka, većina česama u ulcinju je mogla biti podignuta tokom tog vremenskog perioda. Od sačuvanih se posebno ističu kroni ballos/balova česma, kroni doçit/dočina česma, kroni shurdhujve/česma obitelji šurla, kroni malush riza resulit/ česma maljuša r. Resulovog, kroni mustafait/mustafina česma, kroni begut/begova česma, kroni bashbylykut/bašbuljukova česma, kroni ujk/vuk česma, kroni pashes/pašina česma, kroni çinarit/brijestova. Ono što zabrinjava da tokom proteklog perioda, nije poklonjena pažnja njihovom očuvanju i prezentaciji. Veliki broj je porušen, a preostale su veoma loše očuvane.
Izvor slike I tekst: Studija zaštite kulturnih dobara opštine Ulcinj
Izvor slike I tekst: Studija zaštite kulturnih dobara opštine Ulcinj
Albanci u Crnoj Gori Dan albanske zastave obilježavaju u znak sjećanja na 28. novembar 1912. godine, kada je potpisana Dekalaracija o nezavisnosti albanske države. Ovaj dan jedan je od najvažnijih za Albance jer su 28. novembra 1912. godine albanske vođe u Valoni proglasile nezavisnost Albanije od Osmanskog carstva, obuhvatajući četiri osmanska vilajeta: Skadarski, Kosovski, Bitoljski i Janjinski. Time je stvoren temelj moderne albanske države.
Kulturno-istorijska cjelina Stari grad Ulcinj, nažalost, „doživjela” je značajne promjene sa svih aspekata, pa je cjelokupan graditeljski fond, s obzirom na okolnosti koje potiču od zaštitarski neusmjerene, intenzivne izgradnje, pred jasno otvorenim pitanjem održivosti. Očuvanost objekata unutar grada varira. Stari grad se prostire na malom poluostrvu, a okružen je visokim kamenim zidovima, koji su u prošlosti služili kao zaštita od napada. Grad je bio naseljen još u vreme Ilira, a kasnije su tu boravili Rimljani, Vizantijci, i Osmanlije. Sve te kulture su ostavile svoj trag na arhitekturi i strukturi starog grada, što čini ovaj lokalitet izuzetno vrednim za proučavanje. Unutar starog grada nalaze se uske, krivudave ulice, srednjovjekovne zgrade, kule, kao i brojne crkve i džamije, koje predstavljaju prelijep spoj različitih religijskih i kulturnih tradicija. Značaj Stare gradsog jezgra ogleda se i u činjenici da se u njoj nalazi i "Stari grad" tvrđava, koja je jedan od ključnih spomenika tog perioda. Stari grad Ulcinj je tokom godina bio pod zaštitom države, a odlukom Ministarstva kulture Crne Gore, proglašen je kulturnim dobrom od nacionalnog značaja. Ova zaštita ima za cilj očuvanje njegovih kulturnih vrednosti i obezbeđivanje daljeg razvoja i pristupa turistima, ali i stručnjacima koji se bave proučavanjem istorije i kulture ovog regiona.
Stari grad Ulcinj
Spomen-obilježje Majke Tereze u Ulcinju je simbolički značajan spomenik posvećen jednoj od najvažnijih humanitarki 20. vijeka, Majki Terezi, koja je rođena u Skoplju, ali je veći dio svog života posvetila pomaganju siromašnima, bolesnima, i napuštenima, širom svijeta. Iako je njeno ime najpoznatije u kontekstu njenog rada u Indiji, spomen-obilježje u Ulcinju odražava vezu koju je Majka Tereza imala sa ovim gradom, jer je njena porodica poreklom iz Ulcinja. Majka Tereza je dolazila iz porodice Albanaca koji su živjeli u Ulcinju, a kasnije se preselili u Skoplje. Ovaj spomenik u Ulcinju je stoga i podsjećanje na njen koren, njenu kulturološku baštinu i duboku vezanost za ovaj dio Balkana. Spomen-obilježje je simbol zahvalnosti i poštovanja prema njenom nepresušnom humanitarnom radu, koji je prepoznat širom svijeta, a posebno je od važnosti za lokalnu zajednicu koja se ponosi njenim porijeklom. Ovaj spomenik je takođe dio kulturnog nasleđa Ulcinja, grada bogate istorije. Njeno ime je nešto što spaja Albance, bez obzira na političke ili vjerske razlike. U konačnom, Majka Tereza je postala simbol ne samo dobrote i humanosti, već i ponosa, jedinstva i snage albanske nacije. Bez obzira na njen religijski identitet, njena posvećenost ljudima, njena ogromna ljubav prema svim ljudima i borba za najugroženije, učinile su je večnim simbolom za Albance i cjelokupni svijet.
Spomen ploča Majke Tereze u Ulcinju
U Crnoj Gori postoji nekoliko mladih albanskih slikara koji se ističu svojim radovima i doprinosom savremenoj umjetnosti. Njihovi radovi često reflektuju kulturne i društvene teme, a neki od njih izlažu na lokalnim i međunarodnim izložbama. Mladi umjetnici često sarađuju sa različitim umjetničkim kolektivima i učestvuju na radionicama, što im omogućava da se povežu sa širim okruženjem i razmjenjuju ideje. U Crnoj Gori postoji i nekoliko umjetničkih manifestacija i festivala koji promovišu rad mladih umjetnika, a neki od njih su i međunarodni, što dodatno doprinosi vidljivosti albanskih umjetnika iz ovog regiona. U daljim tesktovima izdvojićemo najperspektivnije mlade albanske sliakre za koje smatramo da nisu u dovoljnoj mjeri afirmisani kroz razne digitalne platforme, štampane medije kao I kroz televizijske emisije.
Jedan od poznatijih mladih umetnika je Fatmir Hoxha, čiji radovi često kombinuju tradicionalne elemente sa modernim tehnikama. Takođe, umjetnici kao što su Ilir Bojku i Arben Hoxha istražuju identitet i svakodnevne živote kroz svoje slike. Pored Fatmira Hoxhe, Ilira Bojku i Arbena Hoxhe, u Crnoj Gori se može primijetiti i rad drugih mladih albanskih umjetnika koji se bave različitim formama vizuelne umjetnosti. Na primjer, Ema Muriqi je mlada slikarka koja istražuje teme identiteta i pripadnosti kroz svoje slike, često koristeći vibrantne boje i simboliku. Njen rad je često izložen u lokalnim galerijama i učestvuje na grupnim izložbama.
Takođe, Driton Tola se bavi savremenim pristupima slikarstvu i često koristi različite medije, uključujući instalacije i performanse, što doprinosi dinamičnom umjetničkom pejzažu. Mladi umjetnici često sarađuju sa različitim umjetničkim kolektivima i učestvuju na radionicama, što im omogućava da se povežu sa širim okruženjem i razmjenjuju ideje. U Crnoj Gori postoji i nekoliko umjetničkih manifestacija i festivala koji promovišu rad mladih umjetnika, a neki od njih su i međunarodni, što dodatno doprinosi vidljivosti albanskih umjetnika iz ovog regiona.
Gjokaj Agron, bez naziva kombinovana tehnika
Đokaj Đeljoš (Gjokaj Gjelosh) je roden 1933. godine u selu Milješ, nadomak Podgorice. Nakon rata 1946. godine, sa porodicom napušta Crnu Goru i odlazi u Zmajevo, u Vojvodini. Bez završene srednje škole, kao poseban talenat, u Beogradu upisuje Akademiju likovnih umetnosti, Odsjek slikarstvo, u klasi profesora Mila Milunovića, Stojana Celiča i Mladena Srbinovića. Diplomirao je 1963. godine u klasi profesora Boška Karanovića. Magistrirao je specijalni tečaj za grafiku 1966. godine na istoj akademiji. U periodu 1964/68. radi kao profesor umjetnosti/šef katedre na Višoj pedagoškoj školi u Prištini, gdje je bio i jedan od inicijatora osnivanja Fakulteta umjetnosti. Nastanjuje se u Rimu 1969.godine i intenzivno izlaže u više italijanskih gradova. Izložbe su naišle na pozitivne ocjene i komentare italijanskih likovnih kritičara. Privukao ih je njegov autentični likovni izraz - „nova metafizika" inspirisana specifičnim kulturno-istorijskim nasljeđem rodnog kraja i balkanskog prostora. U Rimu je otvorio grafičku radionicu koja je bila cijenjena po visokom kvalitetu štampe. Na vrhuncu slave, 1983/84. odlazi iz Rima i nastanjuje se u Augzburgu, u Njemačkoj. Kao umjetnik koji je stekao međunarodnu reputaciju, angažovan je kao profesor na Fakultetu likovnih umjetnosti na Cetinju, gdje je predavao na Odsjeku grafika od osnivanja 1988. do 1992. godine.
Za života Đeljoš Đokaj je imao oko 70 samostalnih izložbi u Crnoj Gori, Srbiji, Kosovu, Sjevernoj Makedoniji, Albaniji, Italiji, Njemačkoj, Holandiji, Sjedinjenim Američkim Državama. Kao istaknuti grafičar i slikar predstavljao je Jugoslaviju I Italiju na preko 150 kolektivnih, selektovanih i izložbi po pozivu širom Evrope, Latinske Amerike, Indije, Afrike i Australije. Bio je član Dukljanske akademije nauka i umjetnosti, Akademije nauka, kniiževnosti i umjetnosti u Palermu, Akademije nauka i umjetnosti Kosova, Udruženia likovnih umjetnika Crne Gore i Udruženja likovnih umjetnika Srbije. Đelioš Đokaj, umjetnik altruista i humanista koji je sa sobom nosio rodni kraj, nakon katastrofalnog zemljotresa, poklonio je fondu Galerije solidarnosti u Kotoru 50 grafika italijanskih grafičara. Nostalgija za Crnom Gorom i rodnim krajem vodila ga je da u Milješu sagradi kuću i atelje-galeriju gdje se danas nalaze njegova grafička presa, slikarski materijal, započeti radovi i manji broj djela. Đeljoš Đokaj je preminuo 2016. godine u 83. godini u Minhenu. Po želji, sahranjen je u rodnom Milješu.
Đokaj Đeljoš, Generalno poprsje ulje na platnu
Đokaj Đeljoš, Brusač ulje na platnu
Poštovani čitaoci,
Sa velikim zadovoljstvom dijelimo sa vama 20 pažljivo odabranih fotografija koje prikazuju bogatstvo kulturne baštine Albanaca.
Ove slike ne samo da osvjetljavaju naše istorijsko nasleđe, već i afirmišu naš kulturni, vjerski i nacionalni identitet.
Svaka od fotografija nosi posebnu priču i važnost, koja nas podjseća na snagu tradicije i nasleđa koji su oblikovali našu zajednicu kroz vjekove.
Pozivamo vas da pogledate ove fotografije i podijelite svoje mišljenje i povratne informacije.
Vaš pogled, komentar i refleksija na prikazano nasleđe pomoći će nam da dodatno unaprijedimo ovaj projekat i doprinesemo očuvanju kulturnog identiteta.
Povratne informacije možete ostaviti u komentarima ili nas kontaktirati direktno putem
deljajspresa@gmail.com.
Zahvaljujemo se na vašem interesovanju!
Katolička crkva – Bar
Stari Albanski običaji uz muziku
Dvorišna strana katoličke crkve – Podgorica
Dvorišna strana katoličke crkve – Podgorica
Katolička crkva – Tuzi
Šadrvan – Tuzi
Ženski dio medrese Mehmed Fatih Donji Milješ, Tuzi
Medresa Mehmed Fatih, Donji Milješ, Tuzi
Sebilj česma, centar u Tuzima
. Džamija u Dacićima sa dominantnim albanskim stanovništvem kod Rožaja
foto: Wikipedia
Kaluđerski laz – Rožaje
Sebilj u Tuzima noću
. Albanska I Crnogorska zastava na jarbolima ispred zgrade opštine Ulcinj
Ženska albanska nošnja iz Plava. Izložba narodnih nošnji manjinskih naroda "Sinergija različitosti". Cetinje – Biljarda. Foto: Narodni muzej Crne Gore
Muška albanska nošnja iz Plava. Izložba narodnih nošnji manjinskih naroda "Sinergija različitosti". Cetinje – Biljarda. Foto: Narodni muzej Crne Gore
Domaćinska albasnska soba
. Albanska šamija
Spomenik na Pinješu – Ulcinj
Redžepagića džamija u Plavu vjerski je simbol I albanaca I bošnjaka ovog kraja
Ulcinj Stari grad -Muzej
